Bibliyometrik Analiz Nedir? Nasıl Yapılır?

Bibliyometrik analiz, bilimsel literatürün niceliksel analizidir. Bu analiz, yayınlar, atıflar, yazarlar ve dergiler gibi çeşitli bibliyografik verileri inceler. Amaç, belirli bir araştırma alanının gelişimini, trendlerini, etkili çalışmaları ve araştırmacıları belirlemektir. Bibliyometrik analiz genellikle araştırma performansını değerlendirmek, literatür haritaları oluşturmak ve bilimsel işbirlikleri incelemek için kullanılır.

Bibliyometrik Analiz Nasıl Yapılır?

1. Araştırma Sorusu ve Amaç Belirleme

• Analizin amacı ve kapsamı net bir şekilde tanımlanmalıdır.

• Örnek: Belirli bir konuda en çok atıf alan makaleleri belirlemek veya belirli bir dönemdeki yayın trendlerini incelemek.

2. Veri Toplama

• İlgili literatür taraması yapılarak veri toplanır.

• Web of Science, Scopus, Google Scholar ve PubMed gibi veri tabanları kullanılabilir.

• Veri seti: Yazar isimleri, başlıklar, özetler, anahtar kelimeler, yayın yılları ve atıf bilgileri.

3. Veri Temizleme ve Hazırlama

• Hatalı veriler düzeltilir, yazar isimleri standartlaştırılır.

• Eksik bilgiler tamamlanır, gereksiz veya tekrar eden kayıtlar çıkarılır.

4. Analiz Yönteminin Seçimi

• Atıf Analizi: En çok atıf alan makale/yazar/dergiyi belirlemek.

• Ortak Yazar Analizi: Araştırmacılar arası işbirliklerini incelemek.

• Anahtar Kelime Analizi: Alanın temalarını ve araştırma trendlerini ortaya koymak.

• Bibliyografik Eşleşme: Benzer konularda çalışan yazarları belirlemek.

5. Veri Analizi ve Görselleştirme

• Seçilen yöntemlere göre veriler analiz edilir.

• Yazılımlar aracılığıyla grafik, harita ve ağ diyagramları oluşturulur.

Kullanışlı Bibliyometrik Yazılımlar

1. VOSviewer

• Bilimsel yayınları ve atıfları görselleştirmek için kullanılır.

• Ağ haritaları, küme analizleri ve yoğunluk haritaları oluşturabilir.

2. CiteSpace

• Literatürdeki trendleri ve gelişmeleri analiz eder.

• Atıf ağları ve zaman çizelgesi analizleri sunar.

3. Bibliometrix (R paketi)

• R dili için geliştirilmiş, kapsamlı analiz ve görselleştirme sunan açık kaynaklı bir pakettir.

4. Gephi

• Ağ analizi ve görselleştirmeye odaklıdır.

• Ortak yazar analizi ve atıf ağı oluşturmak için uygundur.

Bibliyometrik Analiz Sonuçları Nasıl Yorumlanır?

1. Atıf Analizi

• En Çok Atıf Alan Makaleler: Etkili ve alanı şekillendiren çalışmalardır.

• H-İndeksi: Hem üretkenlik hem de etkiyi ölçer.

• Ortalama Atıf Sayısı: Alanın genel etkinliğini gösterir.

2. Ortak Yazar Analizi

• İşbirliği Ağları: Araştırmacılar arası iş ilişkilerini ortaya koyar.

• Merkez ve Çevre Yazarlar: Ağda merkezi olan yazarlar daha etkilidir.

3. Anahtar Kelime Analizi

• Trendler: Zaman içindeki anahtar kelime değişimleri izlenebilir.

• Kavramsal Haritalar: Konular arası ilişkileri ortaya koyar.

4. Bibliyografik Eşleşme

• Benzerlik Analizi: Benzer yayın ve araştırmacılar belirlenebilir.

Yeni Başlayanlar İçin Öneriler

1. Temel Kavramları Öğrenin

• Atıf, h-indeksi, işbirliği ağı, bibliyografik eşleşme gibi kavramlara hakim olun.

2. Kaynaklardan Faydalanın

•Kitaplar:

o Bibliometrics and Citation Analysis – Nicola De Bellis

o Research Evaluation Metrics – Henk F. Moed

•Online Eğitimler:

o Coursera, edX, Udemy gibi platformlardan kurslar alın.

o Web of Science ve Scopus’un kendi kaynakları incelenebilir.

3. Yazılım Kullanımını Öğrenin

• VOSviewer, CiteSpace, Bibliometrix ve Gephi gibi araçları deneyin.

4. Pratik Yapın

• Web of Science ve Scopus’tan örnek veri setleri indirerek alıştırmalar yapın.

• Kendi araştırma sorularınıza uygun analizler geliştirerek uygulama yapın.