Etik Kurula Sunulan Projelerde İstatistiksel Hazırlık Nasıl Olmalı?

Bir araştırma planladığında ilk duraklardan biri etik kurul olur. Ama sadece etik açıdan değil, istatistiksel açıdan da sağlam bir proje sunman gerekiyor. Çünkü etik kurul üyeleri, “Bu araştırmanın sonuçları güvenilir mi?”, “Örneklem yeterli mi?”, “Veri nasıl analiz edilecek?” gibi soruları da dikkate alır.

Peki, istatistiğe yeni başlayan biri olarak bu süreçte nelere dikkat etmelisin? Hadi birlikte göz atalım!

1. Örneklem Konusu: Kaç Kişiyle Çalışacaksın ve Neden?

Araştırmaların temel taşı örneklemdir.

Ama kafadan 100 kişi yazmak olmaz. Etik kurul şu soruların cevabını arar:

• Katılımcı sayısını nasıl belirledin?

• Bu sayı araştırma için yeterli mi?

• Popülasyonu temsil ediyor mu?

📌 İpucu:

Basit rastgele, tabakalı, küme örnekleme gibi yöntemler arasından, araştırmanın doğasına uygun olanı seçmelisin. Gerekirse “güç analizi” (power analysis) yaparak minimum örneklem sayısını belirleyebilirsin.

2. Veri Nasıl Toplanacak? Anket mi, Mülakat mı, Gözlem mi?

Etik kurulun çok dikkat ettiği bir diğer konu da veri toplama yöntemi. Çünkü yöntem ne kadar iyi olursa, veriler de o kadar güvenilir olur.

📍 Önemli Noktalar:

• Anket soruları açık ve anlaşılır mı?

• Hangi ölçekler kullanılıyor?

• Sorular hassas mı? Katılımcılar zorlanır mı?

• Katılımcıların gizliliği korunuyor mu?

📌 İpucu:

Veri toplama sürecini şeffaf şekilde açıklamalı, kullanılan araçların geçerlik ve güvenirliğini belirtmelisin.

3. Verilerle Ne Yapacaksın? Analiz Planını Hazırladın mı?

Veriyi toplamak işin başlangıcı, ama asıl mesele onu analiz etmek. Etik kurul, analiz planının olup olmadığına bakar.

🔍 Sormalısın:

• Hipotez testi mi yapacağım, yoksa ilişkileri mi inceleyeceğim?

• Hangi istatistiksel testleri kullanacağım (örneğin t-testi, ANOVA, korelasyon)?

• Analiz için hangi yazılımı kullanacağım (SPSS, R, Excel, vb.)?

📌 İpucu:

Analiz yöntemlerini araştırmanın amacına göre seç ve bu seçimin nedenlerini açıklamayı unutma!

4. Elde Ettiklerini Nasıl Yorumlayacaksın?

İstatistiksel analiz sadece sayı üretmek değildir; o sayıları anlamlı hale getirmek gerekir.

Etik kurul bu sorulara dikkat eder:

• Sonuçlar sadece istatistiksel olarak mı anlamlı?

• Etki büyüklüğü nedir?

• Sonuçların gerçek hayat karşılığı var mı?

📌 İpucu:

İstatistiksel anlamlılık (p < 0.05) her şey demek değildir. Etki büyüklüğü ve güven aralıklarını da sunman önemli.

5. Etik Konular: Katılımcıların Hakları ve Gizliliği

Etik kurulun en hassas olduğu konu: katılımcı güvenliği ve mahremiyeti.

🔐 Dikkat Etmen Gerekenler:

• Bilgilendirilmiş onam formu var mı?

• Veri toplarken anonimlik sağlanıyor mu?

• Veriler nerede ve ne kadar süreyle saklanacak?

📌 İpucu:

Veri gizliliği ve güvenliğiyle ilgili net bir plan sunmalısın. Ayrıca, onam formunda katılımcıların istedikleri zaman çalışmadan ayrılabileceklerini belirtmelisin.

Ekstra Bir Adım: Bir İstatistikçiyle Görüş

İstatistik yeni başlayanlar için kafa karıştırıcı olabilir. Bu yüzden:

• Bir danışmandan destek almak,

• Yazılım kullanımlarında yardım istemek,

• Test seçimi veya örneklem hesabı gibi kritik konuları uzmanla netleştirmek büyük fark yaratır.

Etik kurul, bu tür desteklerin alınmış olmasını pozitif değerlendirir.

Sonuç: Etik Kurulun Gözünden İstatistik

Etik kurula sunulan her proje, sadece etik açıdan değil, bilimsel sağlamlık açısından da değerlendirilir.

Bu yüzden istatistiksel planın güçlü olmalı.

🔁 Hatırlaman gerekenler:

• Örneklem → Temsil gücü yüksek mi?

• Veri → Güvenilir şekilde toplanacak mı?

• Analiz → Uygun ve yeterli mi?

• Yorum → Gerçek anlamı yansıtıyor mu?

• Etik → Katılımcılar güvende mi?