Ölçek Geliştirme ve Uyarlama: Metodolojik Karşılaştırma ve Yazılım Seçimi

"Bir psikoloğun dizüstü bilgisayarı, bir Sherlock Holmes'un büyüteci kadar güçlü olabilir," diyor Prof. Elena Volkov*, Kiev Üniversitesi'nde göçmen olarak çalışan psikoloji profesör. "Ama önce, doğru aleti seçmelisiniz: kendi büyütecinizi mi yaratacaksınız, yoksa başkasınınkini mi ödünç alacaksınız?"

## İki Yol, Tek Hedef: İnsan Zihnine Girmek

Prof. Volkov, masasında iki nesne tutuyor: Bir tanesini sıfırdan yaptığı karmaşık bir alet, diğeri ise başka bir dilde yazılmış, eski ama saygın bir kitap.

"Burada iki seçeneğimiz var: Ölçek geliştirmek ve ölçek uyarlamak. Her ikisi de insan zihnine giden yollardır, ama biri patika açmak, diğeri ise var olan bir yolu yeniden düzenlemek gibidir."

### 1. Ölçek Geliştirme: Patika Açan Veri Sanatçısı

- Tanım: Yeni bir psikolojik yapıyı ölçmek için sıfırdan ölçek oluşturma.

- Adımlar:

1. Yapıyı Tanımla: Literatür taraması, odak grupları.

2. Madde Yaz: Alan uzmanları, hedef grup ile çalış.

3. İçerik Geçerliliği: Uzman paneli, kapsam endeksi.

4. Pilot Test: Anlaşılırlığı kontrol et.

5. Büyük Örneklem: En az 300-500 kişi.

6. Faktör Analizi: Açımlayıcı (EFA), doğrulayıcı (CFA).

7. Güvenilirlik: Cronbach's α, test-tekrar test.

8. Ölçüt Geçerliliği: Benzer ölçeklerle korelasyon.

- Yazılımlar:

- R: psych, lavaan (ücretsiz, esnek)

- Mplus: Latent değişken modellemede güçlü

- SPSS + AMOS: Kullanıcı dostu

### 2. Ölçek Uyarlama: Kültür Tercümanı

- Tanım: Mevcut bir ölçeği yeni bir kültüre/dile çevirme.

- Adımlar:

1. Ölçek Seç: Psikometrik özellikleri iyi olan.

2. İzin Al: Telif hakkı.

3. Çeviri: İleri-geri çeviri, uzman komitesi.

4. Kültürel Uyarlama: Maddeleri modifiye et.

5. Pilot Test: Anlaşılırlığı kontrol et.

6. Büyük Örneklem: En az 200-300 kişi.

7. Yapı Geçerliliği: Orijinal faktör yapısını test et (CFA).

8. Değişmezlik Testi: Configural, metrik, skalar.

- Yazılımlar:

- SPSS + AMOS: Uyarlama için en popüler.

- R: semTools paketi (değişmezlik testi)

- Mplus: Çok gruplu CFA'da güçlü.

## İki Yolun Karşılaştırması

"Her iki yol da sizi insan zihnine götürür," diyor Prof. Volkov, "ama farklı manzaralar sunar."

### Geliştirme: Veri Sanatçısının Yolu

- Artılar:

1. Özgünlük: Yeni bir yapıyı ölçebilirsiniz.

2. Kültürel Uyum: Doğrudan kendi bağlamınızda oluşturulur.

3. Prestij: Yeni ölçek, akademik etki yaratır.

- Eksiler:

1. Zaman: Yıllar sürebilir.

2. Maliyet: Büyük örneklemler gerektirir.

3. Risk: Yapı geçersiz çıkabilir.

### Uyarlama: Kültür Tercümanının Yolu

- Artılar:

1. Hız: Genellikle daha hızlıdır.

2. Güvenilirlik: Önceden test edilmiş bir ölçek.

3. Karşılaştırma: Kültürler arası çalışmalara olanak tanır.

- Eksiler:

1. Kültür Yanlılığı: Bazı kavramlar çevrilemeyebilir.

2. Orijinallik Eksikliği: "Bunu zaten biliyorduk" tepkisi.

3. Telif Hakkı: İzin gerektirebilir, bazen ücretli.

## SPSS mi R mi? Modern Bir Tercih

"Ama bekleyin," diyor Prof. Volkov, "yazılım seçimi de önemli. SPSS mi, yoksa R mi?"

- SPSS:

- Artı: Kullanıcı dostu, tıkla-ve-seç arayüzü.

- Artı: CFA için AMOS eklentisi popüler.

- Eksi: Lisans maliyeti yüksek.

- Eksi: Özelleştirme sınırlı.

- R:

- Artı: Ücretsiz ve açık kaynak.

- Artı: Esneklik, yeni yöntemler hızla eklenir.

- Artı: Raporlama için R Markdown.

- Eksi: Öğrenme eğrisi dik.

- Eksi: Bazen kararsız ve dağınık.

"Günümüzde, R'ye kayış var," diyor Volkov. "Parasız doktora öğrencileri ve teknolojiyle büyüyen genç araştırmacılar için biçilmiş kaftan. Ya da belki de biz yaşlılar için, zihinsel egzersiz!"

## Sonuç: Her Yolun Kendi Büyüsü Var

"İster sıfırdan bir ölçek yaratın, ister var olanı uyarlayın, her iki yol da insan zihnini anlamak için birer büyülü portaldır," diye özetliyor Prof. Volkov.

"Ölçek geliştirmek, Tolkien gibi yeni bir dil yaratmaya benzer - zordur, zaman alır, ama başarırsanız, kimsenin daha önce ifade edemediği kavramları ifade edebilirsiniz. Ölçek uyarlamak ise, Nabokov gibi bir roman çevirmeye benzer - orijinalin ruhunu ve inceliklerini yeni bir kültürde yaşatmak, büyük bir sanattır."

Gülümseyerek ekliyor: "SPSS mi R mi? Bu, klasik gitar mı elektro gitar mı tartışması gibidir. Her ikisi de müzik yapar, ama tonu, tekniği ve ruhu farklıdır. Önemli olan, hangi enstrümanla kendi psikoloji müziğinizi en iyi şekilde çalabileceğinizdir."

Pencereden Kiev'in ufuk çizgisine bakarken, son sözlerini söylüyor: "Her yolun kendi zorlukları, kendi güzellikleri var. Önemli olan, seçtiğiniz yolda tutkuyla yürümek ve insan zihninin derinliklerine saygıyla yaklaşmaktır. Çünkü orada, her birimizin hikayesi yazılıdır."

* Kurgu karakterdir.